چکیده

پلاستیک در دنیای امروز بخش اصلی و عمده ی زندگی روزمره ی ما را در بر می گیرد. مواد اولیه پلاستیک از مواد طبیعی مانند نفت، ذغال سنگ، سلولز و ... به وجود می آید. شما به هر جا که نگاه کنید پلاستیک ها را با اشکال گوناگون می بینید. در منزل، خیابان، دانشگاه، محل کار، بانک، پارک، حتی همین کامپیوتر که به وسیله ی آن این مقاله را برای شما کاربران و مشتریان گرامی تهیه و ارسال کرده ایم، همه رد پایی از پلاستیک دارند. شاید اکنون به این فکر کنید که مواد اولیه پلاستیک چه هستند؟ کاربردهای پلاستیک و انواع آن چیست؟ ما در این مقاله قصد داریم به این سوالاتی که ذهن شما را درگیر کرده پاسخ دهیم. با ما همراه باشید.

مواد پلاستیک چیست؟

دوام پلاست تولید کننده انواع گرانول که بخش زیادی از آن ها به وسیله بازیافت زباله های پلاستیکی انجام می شود که ما در مقالات گذشته در خصوص تولید گرانول از مواد پلاستیکی بازیافتی توضیح دادیم. بخش عمده ای از پلاستیک ها قابل بازیافت هستند و می توان از آن ها برای تولید مواد اولیه پلاستیک ها استفاده کرد. اما برای تولید پلاستیک نو از مواد طبیعی که در اطراف ما یافت می شود استفاده می گردد. در واقع پلاستیک ها از انواع هیدروکربن ها ساخته می شوند مانند: نفت، انواع گازهای طبیعی، گازوئیل، زغال سنگ، سلولز، نمک و ... . مواد ساخته شده از هیدروکربن ها فرآوری می شوند و زنجیره های بلندی از مولکول ها را به وجود می آورند که این ساختار مولکولی دارای عناصری مانند هیدروژن، کربن، اکسیژن، فلورین، کلر و ... می باشند و در نهایت این زنجیره ها نیز مواد پلاستیکی را تولید می کنند.

مواد اولیه پلاستیک همانطور که گفته شد ساختار مولکولی از هیدروکربن ها دارند که به وسیله ی فرآوری شدن هیدروکربن ها تولید می شوند که به آن مونومر گفته می شود. مونومرها مولکول های آلی پایه کربنی هستند که علاوه بر کربن و هیدروژن به عنوان اجزای اصلی، عناصر دیگری مانند اکسیژن، گوگرد، فلوئور و کلر نیز می توانند در ساختار آنها وجود داشته باشند. نوع عناصر، مقدار و جایگاه آنها در مونومر اساس تولید پلاستیک های مختلف است. تمامی اتم ها در این گونه مواد شیمیایی با پیوندهای قوی کوالانسی یگانه، دوگانه و سه گانه کنار یک دیگر قرار گرفته اند. حاصل اتصال مونومرها، زنجیرهای پلیمری می باشد. به همین دلیل است که نام برخی از مواد پلاستیکی با پلی شروع شده اند، مانند پلی ونیل کلراید، پلی کربنات و… .

پلاستیک ها جایگزین بسیار خوبی برای موادی همچون عاج فیل و یا لاک پشت ها که در گذشته به منظور تولید محصولات مختلف استفاده می شدند، می باشد. زمانی که هنوز پلاستیک و مواد پلاستیکی به وجود نیامده بود از مواد طبیعی مانند همان عاج فیل و یا لاک لاک پشت برای ساخت بسیاری از لوازم زندگی استفاده می کردند که این مواد طبیعی منبعی پایان پذیر بودند و هستند. اما با تولید پلاستیک هم به موجودات زنده کمک کردیم و هم بسیاری از نیازهای دیگر خود را برطرف کردیم چرا که پلاستیک ماده ای است که در اطراف ما به وفور پیدا می شود و از ملزومات زندگی امروزی ماست و در اقتصاد جزو صنایع اصلی و پر رونق به شمار می رود. دلیل پرطرفدار بودن این ماده ی تجدید ناپذیر، دوام بسیار بالا، وزن پایین و انعطاف پذیری و استحکام فیزیکی آن است. البته این موارد با توجه به نوع پلاستیک تولیدی متفاوت خواهد بود. اما اگر پلاستیک ها را در طبیعت رها کنیم آسیب جدی به محیط زیست اطراف خود وارد خواهیم کرد چرا که این ماده ی پر مصرف تجزیه ناپذیر است و میلیون ها سال در زمین باقی می ماند. ولی ما می توانیم با جمع آوری و بازیافت زباله های پلاستیکی هم به محیط زیست خود کمک کنیم و هم به صنعت پلاستیک سازی و موجب رونق اقتصادی جامعه ی خود شویم. بسیاری از این محصولات پلاستیکی همانطور که گفته شد قابل بازیافت هستند و می توانند مجدداً به چرخه ی تولید پلاستیک برگردند.

پلاستیک ها را اگر بخواهیم براساس نوع مواد اولیه سازنده آن ها دسته بندی کنیم به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
1- پلاستیک های طبیعی مانند رزین و کائوچو
2- پلاستیک های نیمه طبیعی مانند کازوئین که ماده اصلی آن شیر است
3- پلاستیک های مصنوعی مانند تمام قطعات پلاستیک امروز در صنعت خودرو و لوازم خانگی از جمله پلاستیک های مصنوعی هستند که به نام پلاستیک صنعتی نیز شناخته می شوند و از انرژی هایی مانند نفت و گاز ساخته می شوند.

پلیمر چیست؟

پلیمر ماده ای است که توسط زنجیره های مونومری تشکیل می گردد. اگر بخواهیم به طور دقیق تر پلیمر را توضیح دهیم به این صورت است که همانطور که در بخش قبل گفتیم مولکولهای تشکیل دهنده ی مواد پلاستیکی را مونومر می نامند. این مونومرها با پیوندهایی به یکدیگر متصل می شوند و این پیوندها به صورت متفاوتی تکرار می شوند و در نهایت زنجیره هایی را تشکیل می دهند که ماده ای به نام پلیمر را به وجود می آورند. اگر بخواهیم پلیمر را در واژه معنا کنیم پلی به معنای چندین بوده و مر هم از واژه ی مونومر گرفته شده. پلیمر نوعی ماده‌ی درشت مولکول است که از مولکول‌های بسیار بزرگ و زیر واحدهای تکرارشونده ساخته شده است. نوع طبیعی و مصنوعی این ماده به دلیل ویژگی‌های متنوع خود به وفور در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

پلیمرها مانند پلاستیک بخش عمده ای از زندگی روزمره ما را تشکیل می دهند و در همه جا پیدا می شوند، از پلاستیک‌های مصنوعی همچون پلی استراین گرفته تا پلیمرهای زیستی طبیعی همچون DNA و پروتئین ها همگی پلیمرهایی هستند که نقشی اساسی را در زندگی ما ایفا می کنند. به دلیل استفاده ی پلیمر در تولید پلاستیک تعداد زیادی از مواد پلاستیکی با واژه ی پلی آغاز می شوند. مانند: پلی استر، پلی کربنات و ... . اگر بخواهیم علل استفاده ی پلیمر در صنعت پلاستیک سازی را نام ببریم می توان به شکل پذیری، خاصیت ارتجاعی، میزان سختی، مقاومت و قیمت مناسب آن اشاره کرد.

کاربردهای پلاستیک و مواد خام پلاستیک

پلاستیک ها همانطور که تاکنون گفته شد، در زندگی روزمره بشر کاربردهای بسیاری دارد و در همه ی بخش هایی که رد پای بشر دیده می شود اثری از پلاستیک وجود دارد. پلاستیک به دلیل استحکام و دوام بالا و همچنین انعطاف پذیری زیادی که دارد در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه به لطف پیشرفت تکنولوژی در کارخانه های تولید پلاستیک، محصولات پلاستیکی با اشکال و وزن های گوناگون تولید می گردد. کاربردهای پلاستیک و مواد خام پلاستیک در صنایع مختلف به چشم می خورد. پلاستیک و مواد خام پلاستیک به دلیل سبک بودن و قیمت مناسب و در دسترس بودن قابلیت استفاده در بسیاری از تولیدات کارخانجات مختلف را دارد. مواد خام پلاستیک هرچند که از طبیعت گرفته می شود و رها شدن آن در طبیعت برای محیط زیست آسیب بسیار دارد اما تولید برخی از محصولات پلاستیکی مانند وسایل بهداشتی و پزشکی به حفظ سلامت بشر کمک می کند.
 

در این بخش از مقاله می خواهیم فهرستی از کاربردهای پلاستیک و مواد خام پلاستیک را برای شما کاربران و مشتریان گرامی عنوان کنیم. ازجمله:
1- تجهیزات الکترونیک:
کاربرد خواص ( پیزوالکتریک و پیروالکتریک و ینلیدن فلوئورید ) در بلند گوها و آشکارسازی
2- ساختمان:
مصارف وسیع پلاستیک ها در ساختمان سازی مثل لوله آب فاضلاب لایه های ضد رطوبت، کفپوش ها، عایق الکتریکی و حرارتی، درها و پنجره ها ، تزئین دیوار و...
3- بسته بندی:
کاربرد پلاستیک ها در موارد بسته بندی مثل بطری ها، ظروف حمام
4 -اتومبیل و قطعات خودرو:
صنایع خودروسازی که در حال حاضر یکی از مصرف کنندگان عمده پلاستیک ها است که افزایش وزن و تعداد قطعات پلاستیکی در خودروها مبین این ادعا است: از جمله این قطعات می توان در اتومبیل به آنها اشاره کرد مثل باطری، سیم های نرم دو شاخه، سوئیچ برق، کلاهک های تقسیم، لوازم چراغ، روکش صندلی، تودوزی و تزئین بدنه، پروانه رادیاتور، لوله آب، لوله بنزین، مخازن آب سرد کن و چندین قطعه دیگر پلاستیکی موجود در یک خودرو مثل کمربند ایمنی، سپر اتومبیل، شبکه رادیاتور و ...
5- مبلمان و لوازم خانگی و اداری
مبلمان و یخچال، ماشین لباس شویی، لیوان، شانه، سطل و ...
6- حمل و نقل:
وسایل حمل و نقل ترابری آبی و هوایی مثل قایق ها و هواپیما ها، عدسی ها و پنجره هواپیماها
7- تجهیزات صنعتی:
تجهیزات صنعتی مثل لوله های صنعتی، پمپ ها، شیرها، شیشه اتاق های کنترل که از موادی همچون PTFE–PVC استفاده می شود.
8- صنایع عکاسی
9- پزشکی:
تجهیزات پزشکی مثل سرنگ تزریق، تجهیزات اتاق عمل و جراحی و ...
10- استفاده از فیلم پلاستیک جهت کاغذ چاپ
11- صنایع تولید کفش
12- لباس های زمستانی
13- منسوجات
این موارد تنها بخشی از کاربرد پلاستیک و مواد خام پلاستیک در دنیای ماست.

انواع مختلف مواد پلاستیکی و پلیمر

پلاستیک ها و پلیمرها در انواع مختلفی تولید می شوند که بسته به خواص و ویژگی هایشان و نوع مصرفشان متفاوت هستند. در این قسمت چند مورد از مهم ترین و پر مصرف ترین انواع مختلف مواد پلاستیکی و پلیمر را نام بردیم که عبارتند از:

1- اکریلیک یا پلی متیل متاکریلات (PMMA)
2- پلی کربنات (PC)
3- پلی اتیلن(PE)
4- پلی اتیلن ترفتالات (PETE) یا (PET)
5- پلی اتیلن فشرده (HDPE)
6- پلی وینیل کلراید  (PVC)
7- پلی اتیلن با چگالی کم (LDPE)
8- پلی پروپیلن(PP)
9- پلی استیرن (PS)
10- اکریلونیتریل- بوتادین- استایرن (ABS)

• اکریلیک یا پلی متیل متاکریلات (PMMA)

اکریلیک که به دلیل استفاده در دستگاه ها و محصولات نوری مشهور است، یک ترموپلاستیک شفاف است که به عنوان یک جایگزین سبک و مقاوم در برابر خرد شدن شیشه استفاده می شود. اکریلیک به طور معمول در فرم ورق استفاده می شود و محصولاتی مانند آینه های اکریلیک و پلکسی گلاس اکریلیک ایجاد می کند.

• پلی کربنات (PC)

پلاستیک پلی کربنات در محصولات بسیار متنوعی از جمله گلخانه ها، دی وی دی ها، عینک های آفتابی، تجهیزات ضد شورش پلیس و … کاربرد های وسیعی دارد.

• پلی اتیلن  (PE)

پلی اتیلن متداول ترین پلاستیک روی زمین است که می تواند در تراکم های مختلف تولید شود. هر تراکم متفاوت پلی اتیلن به پلاستیک نهایی ویژگی های فیزیکی منحصر به فردی می دهد. در نتیجه، پلی اتیلن در محصولات بسیار متنوعی قرار دارد.

• پلی اتیلین ترفتالات یا پلی استر (PET)

پلی استر در بسته بندی غذا و نوشیدنی ها به کار می رود. به خاطر این که می تواند جلوی نفوذ اکسیژن را به داخل بگیرد و از فساد مواد داخل پلاستیک جلوگیری کند، همچنین مانع خروج دی اکسید کربن نوشیدنی ها نیز می شود. جنس آن با کیسه های پلاستیکی که در فروشگاه ها می بینید فرق دارد.

• پلی اتیلن فشرده (HDPE)

 در مقایسه با انواع دیگر پلاستیک، ماده ی خیلی خاصی محسوب می شود. پلی اتیلن فشرده زنجیره های پلیمری بسته دارد که باعث می شود کاملاً فشرده باشند و بنابراین از پلی استر محکم تر و ضخیم تر است. از این پلاستیک برای کیسه های خوار و بار فروشی، بطری های مات شیر، آب میوه، شامپو و بطری های پزشکی استفاده می کنند.

•پلی وینیل کلراید (PVC)

 پی وی سی در اسباب بازی ها، چسب زخم، کیسه فریزر، بطری مواد شوینده، کیسه ی خون و غیره استفاده می شود. بعد از پلی اتیلن، پی وی سی دومین رزین پلاستیکی پر استفاده در جهان بود. اما اکنون فرآیند تولید و دورریز پی وی سی برای آلودگی محیط زیست خطرناک شناخته شده و جایگاه خود را از دست داده است.

• پلی اتیلن با چگالی کم (LDPE)

پلی اتیلن ها پر استفاده ترین پلاستیک های جهان هستند. این نوع پلاستیک ساده ترین ساختار شیمیایی پلیمر پلاستیکی را دارد که باعث شده است فرآوری آن خیلی ساده و ارزان باشد.

• پلی پروپیلن (PP)

پلی پروپیلن در برابر گرما مقاومت بیشتری دارد و برای ظروف غذای گرم استفاده می شود. از نظر استحکام بین LPDE و HDPE قرار دارد. از این پلاستیک در پوشک های یک بار مصرف نیز استفاده می شود.

• پلی استیرن (PS)

پلی استیرن در برابر غذای چرب و گرما استیرن پس می دهد که برای مغز و سیستم عصبی سمی است؛ همچنین می تواند بر ژن ها، ریه ها، کبد و سیستم ایمنی تاثیر منفی بگذارد. از لحاظ بازیافت نیز امتیاز پایینی دارد از این پلاستیک برای تولید ظرف غذا، کارتن تخم مرغ، فنجان ها و ظروف یک بار مصرف، بسته بندی و کلاه دوچرخه سواری استفاده می شود.

• اکریلونیتریل-بوتادین-استایرن (ABS)

از ورق پلاستیک ABS  با هزینه ساخت نسبتاً کم، معمولاً در صنایع خودروسازی استفاده می شود اما در محصولاتی مانند جعبه، سنج، پوشش محافظ، چمدان و اسباب بازی های کودکان نیز وجود دارد.

جمع بندی

دوام پلاست تولید کننده انواع گرانول از مواد بازیافتی پلاستیک  و گرانول نو در کشور است. پلاستیک در تمامی مراحل زندگی بشر جای خود را باز کرده و به وفور یافت می شود. این مواد تجزیه ناپذیر از انواع هیدروکربن ها ساخته می شوند مانند: نفت، انواع گازهای طبیعی، گازوئیل، زغال سنگ، سلولز، نمک و ... . در این مقاله یاد گرفتیم مواد اولیه پلاستیک چیست و پلاستیک چه کاربردی دارد. پلاستیک ها اگر به طور صحیح بازیافت شوند می توانند هم در حفظ محیط زیست به ما کمک کنند و هم در صنعت تولید مواد اولیه پلاستیک مانند گرانول که این خود باعث برگشت زباله های پلاستیکی به چرخه ی زندگی بشر می شود.