مواد بازیافتی پلاستیک موادی هستند که پس از استفاده، می توان از آن ها به طور مجدد به کمک بازیافت استفاده نمود. اگر جزو افرادی باشید به بازیافت اهمیت می دهید، حتماً در مورد مواد بازیافتی و نحوه بازیافت پلاستیک کنجکاو هستید. دوام پلاست در این مقاله در مورد چگونگی بازیافت پلاستیک و انواع بازیافت و انواع پلاستیک قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت صحبت کرده، پس با ما همراه باشید.

چگونگی بازیافت مواد پلاستیکی

تا به حال به این فکر کرده اید که پلاستیک چگونه بازیافت می شود؟ معمولاً موادبازیافتی از خانه ها، شرکت ها، کارخانه ها و مراکز تحویل مواد بازیافتی محلی جمع آوری شده و به یک مرکز بزرگ بازیافت، که مواد پلاستیکی را از غیر پلاستیکی جدا می ‌کند، فرستاده می شوند و در این مراکز پلاستیک ها را براساس نوع، دسته بندی می کنند. سپس پلاستیک ها به یک کارخانه بازفرآوری می رود و در آنجا شسته، خرد شده و دسته بندی می شود. سپس پلاستیک ذوب شده و به گرانول های پلاستیک بازیافتی جدید تبدیل می شود. این گرانول ها برای استفاده در محصولات جدید فروخته می شوند.

مراحل بازیافت پلاستیک چیست؟

برای بازیافت پلاستیک یک سری مراحل لازم است انجام شود. این مراحل شامل جمع آوری، مرتب سازی و پردازش مجدد پلاستیک آماده برای استفاده در محصولات جدید است:

1- جمع آوی:

بطری های پلاستیکی و دیگر پلاستیک ها توسط کاربران به کارخانه های بازیافت مواد پلاستیکی سپرده می شود.

2- مرتب سازی:

در این مرحله پلاستیک را از سایر مواد جدا شده و همچنین انواع مختلف پلاستیک از  یکدیگر جدا می شوند.

3- پردازش مجدد:

پلاستیک شسته شده، آسیاب می شود، گرم می شود و به گرانول های پلاستیکی تبدیل می شوند.

در ادامه هر یک ازمراحل نام برده در فهرست بالا را با جزئیات بیشتری بررسی می کنیم.

جمع آوری:

این اولین مرحله از فرآیند بازیافت است، که شامل جمع آوری بازیافت از خانه ها، شرکت ها و کارخانه ها و مدارس است. این مرحله بسیار مهم است، زیرا در آن باید به درستی تمام اقلام پلاستیکی که می توان بازیافت کرد را جمع آوری و مرتب کنند. اینکار در مرحله بازیافت معمولاً توسط کارکنان محلی بازیافت یا به طور مستقیم از طریق مردم، مدیریت و پلاستیک های بازیافتی جمع آوری می شود. سپس پلاستیک های جمع آوری شده باید به مرکز بازیافت منتقل شوند مواد ممکن است قبل از انتقال به این مرکز بازیافت کمی فشرده شوند تا راحت تر جا به جا شوند.
جمع آوری درست پلاستیک برای سیستم بازیافت برای عملکرد خوب سیستم بازیافت یک نکته کلیدی است. هرچه پلاستیک مناسبتری برای بازیافت جمع آوری شود پلاستیک بهتری برای تولید محصولات جدید در دسترس خواهد بود.

مرتب سازی:

 مرحله دوم جداسازی پلاستیک از مواد دیگر است و این کار در یک کارخانه بازیافت مواد پلاستیکی انجام می شود. سپس مواد پلاستیکی بازیافتی بدست آمده به یک مرکز بازیابی پلاستیک برای دسته بندی بیشتر در انواع پلاستیک های مختلف فرستاده می شود. بازیافت مخلوط از انواع پلاستیک در ابتدا توسط ماشین ها جمع آوری می شود و سپس به کمک بیل مکانیکی روی تسمه نقاله قرار می گیرد. پس از آن یک سری تکنیک برای جداسازی مواد برای پردازش بیشتر استفاده می شود که در این پست به شرح این تکنیک ها نمی پردازیم.

پردازش مجدد:

پس از دسته بندی مواد، در مرحله بعدی مواد به یک پردازشگر پلاستیک منتقل می شود. برخی از این دستگاه های پردازشگر پلاستیک بازیافتی مراحل ابتدایی خود براساس معادل های خود جداسازی بیشتری را روی پلاستیک ها انجام می دهند. حتی اگر مواد خالصی را هم خریداری کرده باشید این دستگاه ها کمک می کنند تا از حذف باقیمانده ناخالصی ها اطمینان حاصل کنید. در این مدل مرتب سازی، از دستگاه های مرتب سازی نوری و جداکننده های شناور سینک برای جداسازی پلاستیک براساس ضخامت، رنگ، اندازه و نوع پلاستیک استفاده می شود، تا هر فلزی که ممکن است قبلاً به طور کامل حذف نشده باشد، حذف شود. سپس در مرکز اصلی بازیافت به حذف چسب ها، ضایعات باقی مانده در ظروف، مواد غذایی و برچسب ها کمک می کنند. مهم است که این مواد حذف شوند و مواد تا حد امکان تمیز باشد زیرا این کار بر کیفیت بازیافت تأثیر زیادی می گذارد. البته اگر زباله ها در مبدا تفکیک شوند این مراحل بسیار آسان تر خواهند شد.
پس از این مراحل توسط دستگاه های چرخنده بازیافت روغن و آلودگی اضافی از مواد بازیافتی پلاستیک جدا می شود. سپس پلاستیک شسته شده و مرتب شده به دستگاه های خردکن فرستاده می شود و در آنجا به قطعات کوچکتر پلاستیک آسیاب می شود. پلاستیک بسته به طبقه بندی و نوع دستگاه خردکن به روش های مختلف خرد می شود و در نهایت این پلاستیک ها یا پلی اتیلن های بازیافتی به مرحله اکستروژن می رسند. این مرحله به معنی پلاستیک ذوب شده و گلوله شده است که به آن اصطلاحاً گرانول پلاستیک می گویند. می توان گفت این مرحله نهایی از مراحل بازیافت پلاستیک است و این گرانول ها به شرکت های تولید فروخته می شوند. شرکت دوام پلاست نیز به ارائه و فروش همین گرانول های پلاستیک بازیافتی می پردازد.

انواع بازیافت مواد پلاستیکی

تا کنون شما با بازیافت و نحوه بازیافت آن آشنا شدید، اما جالب است بدانید که بازیافت پلاستیک به دو روش انجام می شود. در ادامه شما را با دو روش بازیافت مکانیکی و و شیمیایی آشنا کرده و در مورد هر یک به اختصار توضیحی خواهیم داد.

بازیافت مکانیکی پلاستیک:

بازیافت مکانیکی تا حد زیادی رایج ترین نوع بازیافت مواد پلاستیکی است. این روش سنتی است که برای چند دهه مورد استفاده قرار گرفته و روش اصلی بازیافت در سراسر جهان است. بازیافت مکانیکی همانطور که در بالا در مورد آن توضیح دادیم به جمع آوری، مرتب سازی و پردازش مجدد برای تغییر کاربری مواد پلاستیکی گفته می شود. از طریق این نوع بازیافت پلاستیک را می توان به محصولات دیگر تبدیل کرد و جایگزین مناسبی برای استفاده از پلی اتیلن های بکر است.

بازیافت شیمیایی مواد پلاستیک:

بازیافت شیمیایی پلاستیک از طریق تغییر ساختار پلیمری صورت می گیرد. در این فرآیند ماده خامی تشکیل می شود که می توان آن را برای تولید محصولات جدید استفاده کرد. بازیافت شیمیایی مواد می تواند برای پلاستیک هایی که ممکن است با بازیافت مکانیکی بازیافت نشوند، مناسب باشد. در ادامه در مورد پلاستیک هایی که به طور طبیعی یا مکانیکی بازیافت می شوند وهمچنین پلاستیک هایی که بازیافت نمی شوند صحبت خواهیم کرد.

چه پلاستیکی را می توان و چه پلاستیکی را نمی توان بازیافت کرد؟
 
زباله های پلاستیکی یک نگرانی کلیدی برای محافظان محیط زیست، دولت ها و سازمانها هستند، زیرا سیل وسیعی از پلاستیک های بازیافتی به روشهای غیراستاندارد و آسیب زننده به محیط زیست دفع می شوند. این کار منجر به آلودگی اقیانوس ها، جنگل ها و آسیب های زیست محیطی می شود. بنابراین، بازیافت پلاستیک برای بهبود محیط زیست و بهبود راه حل های مدیریت زباله حیاتی است. بسیاری از سازمانها، از مراکز مدیریت پسماند گرفته تا دولتها، سیاست قدیمی دفن زباله را دارند. البته چند سالی است که سعی دارند از روشهای دفع جایگزین و سازگار با محیط زیست استفاده کنند. بازیافت هر ماده ای، در صورت امکان، برای محیط زیست اساسی است، با این حال بازیافت پلاستیک مزایای خاص بیشتری نیز دارد. زیست تخریب طبیعی پلاستیک ممکن است صدها سال طول بکشد. جالب است بدانید زیست تخریب پلاستیک بین 500 تا 1000 سال برای برخی از انواع طول می کشد. این به این معناست که پاستیک فضای دفن زباله بیشتری را اشغال می کند و محیط را برای مدت طولانی تری آلوده می کند.
همچنین، بازیافت پلاستیک می تواند منابع طبیعی و انرژی محدود را حفظ کند. از آنجایی که پلاستیک از نفت خام ساخته می شود، پس هر چه پلاستیک بیشتری بازیافت شود و هرچه از مواد خام کمتری استفاده شود، نفت بیشتری حفظ می شود.
متأسفانه،همه پلاستیک ها برای بازیافت و راه حل های دفع سازگار با محیط زیست مناسب نیستند. به این معنی که همه پلاستیک ها به طور گسترده قابل بازیافت نیستند. از طرفی هم نمی توان از آن ها انرژی حاصل از سوزاندن زباله را دریافت کرد، زیرا سوختن مواد پلاستیکی گازهای مضر را آزاد می کند. در ادامه می خواهیم بیشتر در مورد انواع پلاستیک های قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت با شما صحبت کنیم، پس با ما همراه باشید.

چه پلاستیک هایی را می توان بازیافت کرد؟

همانطور که ممکن است بدانید، هفت نوع پلاستیک مختلف در سراسر جهان استفاده می شود. این مواد براساس اندازه، رنگ، نوع استفاده و دفع متفاوت هستند. اما، به عنوان یک مصرف کننده ممکن است، کنجکاو باشید که، چه نوع مواد پلاستیکی قابل بازیافت هستند؟ و چه محصولاتی را می توان با بازیافت پلاستیک به دست آورد؟ اگر علاقه مند به آشنایی با پلاستیک های قابل بازیافت هستید و در مورد زندگی دوم زباله های پلاستیکی کنجکاو هستید، با ما همراه شوید.

1- پلاستیک های PET:

بازیافتی ترین پلاستیک ها در جهان از نوع PET هستند. با این وجود، علیرغم اینکه بازیافت این نوع پلاستیک نسبتاً کار آسانی است، برخی کشورها هنوز در تلاش هستند تا به نرخ بازیافت مناسبی دست یابند. هند، اروپا و کره جنوبی همگی نرخ های بالاتر از 50 درصد دارند، اما کشورهایی مانند ایالات متحده و چین هنوز این اعداد را افزایش نداده اند. آخرین آمار جهانی به ما می گوید که در سال 2011، تقریباً 7.5 میلیون تن مواد پلاستیک PET در سراسر جهان جمع آوری شده. اما این که آنها دقیقاً چه شدند و به چه چیزهایی تبدیل شدند جای سوال دارد. ممکن است آمار ها کمی احمقانه به نظر برسد، اما جالب است بدانید، بخش قابل توجهی از پلاستیک های PET که بیشتر از بازیافت بطری های پلاستیکی بدست می آیند، معمولاً پس از بازیافت در اقلام مربوط به مد استفاده می شوند. میان اقلامی که می توان با این نوع پلاستیک تولید کرد می توان، لباس های پشمی قطبی، کوله پشتی و فرش هایی که با نخ مصنوعی تولید می شوند را یافت.
در حقیقت بطری پلاستیکی که امروز بازیافت می کنید می تواند به یک تی شرت جالب تبدیل شود که چند ماه دیگر می پوشید. این نوع فرآیند بازیافت شامل تبدیل PET به گرانول هایی است که می توان آن ها را به صورت نخ ریسید. سپس می توان از این نخ ها برای تولید لباس و سایر پوشاک نساجی استفاده کرد.
از طرف دیگر، بطری هایی از جنس PET را می توان دوباره به شکل بطری های PET بازیافت کرد. در واقع، این نوع پلاستیک یکی از معدود پلیمرهایی ساخته شده است که می توان آن ها را به همان شکل اولیه بارها و بارها بازیافت کرد. در طول مراحل تولید پلاستیک هم، عموماً با PET بازیافتی به همان نسبت پلاستیک بکر مخلوط می شود تا به ماده برای استفاده در محصول جدید استحکام دهد.
همچنین استفاده نوآورانه ای که این روز ها از PET در حال افزایش است، استفاده از آن به عنوان یک مصالح ساختمانی در کشورهای جهان سوم است. برای ایجاد ساختار یک ساختمان، بطری های پلاستیکی را با ماسه پر می کنند، سپس روی هم چیده می شوند و یا گل آلود یا سیمان می شوند تا دیواری را تشکیل دهند.

2- HDPE ها:

HDPEها در اکثر مراکز بازیافت در جهان پیدا می شوند، زیرا یکی از آسان ترین پلیمرهای پلاستیکی برای بازیافت است. شرکتهای بازیافت معمولاً محصولاتی از جنسHDP را جمع آوری می کنند و آنها را برای پردازش به کارخانه های بزرگ بازیافت مواد پلاستیکی می فرستند. در اغلب کشورهای پیشرفته، نرخ بازیافت پلاستیک HDPE حدود 30٪ است. درست مانند PET، از HDPE نیز می توان گرانول هایی شفاف یا رنگدانه دار تهیه کرد. بیشتر پلاستیک های HDPE از بازیافت بطری های غیر غذایی مانند بطری مواد شوینده، گالن های روغن موتور، بطری های پاک کننده های خانگی و غیره به دست می آیند. از سوی دیگر، می توان از رزین های بدست آمده ازبازیافت پلی اتیلن پیگمنت دار شامل لوله ها، چمن مصنوعی و بطری های غیر غذایی نیز HDPE استخراج نمود.
همچنین از پلاستیک های HDPE در چرخه بازیافت اغلب برای ساخت محصولات کم ارزش استفاده می شود. این مواد معمولاً به الوار های پلاستیکی، میزهای فضای باز، حاشیه های کنار جاده، نیمکت ها و سایر محصولات پلاستیکی بادوام تبدیل می شوند.

3- PVC:

متاسفانه پلاستیک شماره 3 که به اصطلاح پلی وینیل کلراید معروف است در کارخانه های بازیافت پلاستیک معمولی قابل بازیافت شدن نیست. اما این نوع پلاستیک هم از دسته پلاستیک های قابل بازیافت محسوب می شود.

4- پلاستیک های LDPE:

این نوع پلاستیک، پلی اتیلن با چگالی کم است، این نوع پلی اتیلن برای ساخت کیسه های پلاستیکی بازیافتی مانند کیسه های خرید در فروشگاه های مواد غذایی و زنجیره ای استفاده می شود. از نظر فنی LDPE نوعی پلی اتیلن به شدت قابل بازیافت است. با این حال، همانطور که قبلا ذکر شد، فقط به این دلیل که چیزی قابل بازیافت است به این معنی نیست که بازیافت آن راحت خواهد بود. به عنوان مثال، همین کیسه های پلاستیکی در ماشین آلات بازیافت گره می خورند و کل فرآیند بازیافت را به خطر می اندازند.
علاوه بر این، LDPE یک پلاستیک بسیار ارزان و کم کیفیت است که بازیافت آن از نظر مالی ارزش آن چنانی ندارد. در نتیجه، بسیاری از شهرداری ها مواد پلاستیکی شماره 4 را در سطل های بازیافت کنار خیابان نمی پذیرند. با وجود این مشکلات، وقتی LDPE بازیافت می شود، می تواند به پلاستیک های مخصوص سطل زباله و پلاستیک های بسته بندی تبدیل شود.

5- PP ها:

آخرین نوع پلاستیکی که می تواند بازیافت شود PP است که پلی پروپیلن نیز نامیده می شود. در حالی که PP به راحتی در میان محبوب ترین مواد بسته بندی پلاستیکی در جهان است، تنها حدود 1 الی 3٪ آن در کشور های توسعه یافته بازیافت می شود. این به این معنی است که بیشتر PP ها به سمت محل دفن زباله می رود. در آن جا به آرامی تجزیه می شود و این مواد پلاستیکی حدود 20-30 سال طول می کشد تا کاملاً تجزیه شود. ممکن است از خود بپرسید: "اگر این مواد قابل بازیافت هستند، چرا این همه از آن را دور می اندازیم؟" و پاسخ، باز هم این است که متأسفانه، بازیافت پلاستیک همیشه هم از نظر مالی منطقی نیست. بازیافت پلی پروپیلن دشوار و پرهزینه است و در بسیاری از موارد، خلاص شدن از بوی بدی که این پلاستیک در مرحله قبلی زندگی خود به آن آغشته شده، دشوار است.
علاوه بر این،PP بازیافت شده معمولاً به رنگ سیاه یا خاکستری در می آید که آن را برای استفاده در بسته بندی نامناسب و قیمت مواد بازیافتی پلاستیکی حاصل از آن را کم می کند. به همین دلیل، از پلاستیک های PP معمولاً در الوارهای پلاستیکی، نیمکت های پارک، قطعات خودرو، سرعتگیرها و سایر کاربردهای صنعتی استفاده می شود.

چه پلاستیک هایی را نمی توان بازیافت کرد؟

قاعده کلی این است که هرچه کد رزین یک ماده پلاستیکی کمتر باشد، احتمال اینکه آن نوع پلاستیک به راحتی قابل بازیافت باشد بیشتر است. بسیاری از انواع پلاستیک را می توان بازیافت کرد، حتی اگر فرآیندبازیافت آن ها به صرفه نباشد. اما بسیاری از پلاستیک ها هستند که فقط به این دلیل که به راحتی قابل بازیافت نیستند، وارد چرخه بازیافت پلاستیک نمی شوند.
تفاوت در قابلیت بازیافت انواع پلاستیک می تواند به نحوه ساخت آنها برگردد. مثلاً پلاستیک های مقاوم در برابر گرما حاوی پلیمرهایی هستند که پیوندهای شیمیایی ناشکستنی را تشکیل می دهند و قابل بازیافت نیستند. در حالی که مواد پلاستیکی اصطلاحاً گرمانرم را می‌توان دوباره ذوب کرد و دوباره قالب گیری کرد. برخی از پلاستیک های غیرقابل بازیافت عبارتند از: پلاستیک کامپوزیت، کاغذ های بسته بندی با پوشش پلاستیکی و پلی کربنات و دیگر بسته بندی های این چنینی.

چرا همه پلاستیک ها بازیافت نمی شوند؟

علاوه بر روش های ساخت پلاستیک، دلایل اقتصادی، زیست محیطی و فنی زیادی وجود دارد که به دلیل آن ممکن است یک پلاستیک بازیافت نشود. مثلاً لایه های نازک پلاستیکی در صورت عدم جداسازی صحیح، خطر گیر کردن در دستگاه ‌ها را به همراه دارند.
به همین دلیل گاهی دفن زباله برای برخی از زباله های پلاستیکی مناسب تر خواهد بود. با این حال زباله های پلاستیکی اغلب می توانند مورد استفاده مجدد قرار گیرند یا دوباره به همان شکل مورد استفاده قرار گیرند. مثلاً کیسه ها و بطری های پلاستیکی را می توان چندین بار قبل از دور انداختن استفاده کرد.

موانع بازیافت

در اصل، تقریباً تمام پلاستیک ها قابل بازیافت هستند. با این حال، گاهی موانع مختلفی وجود دارد که می تواند روند بازیافت مواد پلاستیکی را تضعیف کند. متأسفانه، انجام بازیافت همیشه هم منطقی، زیست محیطی، اقتصادی یا فنی نیست. در ادامه ما در مورد آن که چرا نمی توان همیشه همه پلاستیک ها را بازیافت کرد، صحبت خواهیم کرد. در بسیاری از مواقع، اقلام پلاستیکی که برای بازیافت به کارخانه بازیافت پلاستیک می آیند، دارای مشکلاتی هستند. برخی از این پلاستیک های بازیافتی شامل انواع مختلفی از پلاستیک و لایه های مختلف هستند که این لایه ها به سختی از هم جدا می شوند و بازیافت را دشوار کرده و قیمت مواد بازیافتی پلاستیکی را بالا می برند. همچنین گاهی مواد پلاستیکی توسط مواد غذایی و سایر مواد آلوده شده اند و این باعث می شود پلاستیک های بازیافتی به اندازه کافی تمیز نباشند که بتوان از آن ها دوباره استفاده کرد.
معمولاً کارخانه های بازیافت مواد پلاستیکی میلیون ها تومان برای ساخت کارخانه و بهره برداری هزینه می کنند. همچنین با وجود قیمت بالای تهیه و نگهداری دستگاه های بازیافت مواد پلاستیکی بازیافت تنها زمانی سودآور می باشد که حجم عظیمی از پلاستیک هر روز بازیافت شود. بنابراین، برای مقادیر کم پلاستیک، بازیافت می تواند غیراقتصادی و غیرمفید باشد، زیرا در این صورت راندمان پایین و هزینه های بازیافت بالاست.
البته با وجود این موانع، هنوز هم بازیافت اتفاق می افتد و محصولاتی باورنکردنی از این فرآیند بیرون می آیند. اکثر پلاستیک های مصرفی کارخانه ها این روزها از فعالیت کارخانه های بازیافت مواد پلاستیکی بدست می آیند. این بدان معناست که بطری های شیر، بطری ها نوشابه، قالب های پنیر و دیگر بسته بندیهای پلاستیکی که در سطل بازیافت دور می اندازید، پس از انجام فرآیند صحیح، تبدیل به مواد بازیافتی شده و مجدداً به چرخه مصرف باز می گردند.